Dit blog gaat over het welzijn van gehouden dieren en alles wat daarop van invloed is: in positieve en negatieve zin. Van invloed zijn de omstandigheden waaronder een dier leeft, de (on)mogelijkheden die er zijn om soorteigen gedrag te vertonen, om zichzelf te zijn en zich te ontplooien. Van invloed zijn ook bedreigingen, zoals dierziekten, klimaatverandering.
Dierenwelzijn is niet iets statisch. Ons denken over dieren verandert. Bij wetenschappers en ook bij een ruime meerderheid van de Nederlanders. Denken óver dieren verschuift naar denken vanuit het perspectief ván (individuele) dieren. Dat heeft ook gevolgen voor onze opvattingen over dierenwelzijn. Velen beschouwen kleine stapjes die het welzijn van dieren verbeteren, niet langer als toereikend. Steeds vaker wordt gesproken over dierwaardigheid.
Beide begrippen – dierenwelzijn en dierwaardigheid – worden nogal eens door elkaar gehaald. Dat leidt tot misverstanden, want ze betekenen iets anders. De mate van dierenwelzijn kan toe- of afnemen, de toestand waarin een dier verkeert is dierwaardig of niet. Een beetje aantasting van dierwaardigheid is al direct problematisch en kan als dieronterend worden beschouwd. In mijn publicatie Naar een dierwaardige samenleving ga ik hier nader op in.
In dit blog volg ik de veranderingen die gaande zijn in het denken over dieren, met speciale aandacht voor wetenschap, dierethiek, politiek, wetgeving en gerechtelijke uitspraken. Daarnaast hou ik een dossier bij over het natuurlijk gedrag van paarden, runderen, varkens, kippen, konijnen, geiten en schapen.
Het Openbaar Ministerie (OM) ziet af van cassatie in de zaak over een stalbezetting op 13 mei 2019 in Boxtel. Daarmee blijft de uitspraak van het Gerechtshof in Den Bosch die de zestig actievoerders van Meat the Victims in december 2024 vrijsprak, in stand.
Het Gerechtshof oordeelde dat actievoerders mogen demonstreren in een varkensstal. Dat is niet strafbaar, mits het vreedzaam gebeurt, het doel van de demonstratie het betreden van privéterrein rechtvaardigt, de demonstratie effectief is en niet te lang duurt. De conclusie van het Gerechtshof luidde dat de door het Openbaar Ministerie ten laste gelegde strafbare feiten bij de demonstratie in een varkensstal niet konden worden aangetoond.
De uitspraak van het Gerechtshof leidde vrijwel direct tot een storm van verontwaardiging op X, aangevoerd door vertegenwoordigers van de Boer Burger Beweging (BBB). Voor hen is het moeilijk te begrijpen dat een stalbezetting door Meat the Victims onder het demonstratierecht valt. Het binnendringen van een stal zien ze als huisvredebreuk. Helemaal als daarbij videobeelden worden gemaakt.
Dreigvlog van FDF
BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas en ook landbouwminister Wiersma en Mark van den Oever van Farmers Defence Force stonden op hun achterste benen. De laatste plaatste een dreigvlog op X. Wiersma maakte via haar persoonlijke account onderscheid tussen haar eigen mening en die van haar als minister: ”In NL hebben we een onafhankelijke rechtspraak, die respecteer ik&daar heb ik als minister niks van te vinden. Als mens kan ik me goed voorstellen dat de uitspraak voor de betrokken boeren als onrechtvaardig voelt. Voor mij is het belangrijkste: je blijft van elkaars zaken af.”
Verwijzing naar de Hoge Raad
Dat het OM nu afziet van het instellen van cassatie bij de Hoge Raad, wordt door Van der Plas op X ”bizar” genoemd. Toch is het niet zo vreemd. Het OM heeft bij het hoogste rechtscollege namelijk weinig te zoeken. Wie de uitspraak van het Gerechtshof goed leest, weet dat daarin een verwijzing staat naar een eerdere uitspraak van het Parket bij de Hoge Raad (2023) over de voorwaarden waaronder huisvredebreuk is toegestaan. Volgens het Gerechtshof kan op basis van deze uitspraak worden gesteld: ”Van wederrechtelijk binnendringen als bedoeld in art.138 Sr is geen sprake indien buiten twijfel is gesteld dat ‘dit uit anderen hoofde gerechtvaardigd is’, waarbij onder andere kan worden gedacht aan het binnen de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit*) uitoefenen van het demonstratierecht.”
Aan de kaak stellen van misstanden
De actievoerders in Boxtel hebben beide grenzen gerespecteerd, aldus het Gerechtshof. ”Het hof is van oordeel dat voor het door de dierenactivisten beoogde doel (het aan de kaak stellen van misstanden in de varkenshouderij) het noodzakelijk is om de situatie in de stallen met eigen ogen te zien teneinde daaraan publiciteit te kunnen geven.” En: ”Het maken van beeldmateriaal en de daaraan verbonden publiciteit geven kan niet op voorhand als disproportioneel worden beoordeeld. Op de bewuste dag was er sprake van een actie waarbij “live” kon worden meegekeken met de bevindingen.”
Het oordeel van het Gerechtshof ligt in het verlengde van een uitspraak in een zaak van de Rechtbank Gelderland over een undercoveractie in een slachterij. Ook in die zaak woog het maatschappelijk belang om structurele dierenmishandeling aan de kaak te stellen zwaar. Het gaat dan om dierenmishandeling waar handhavende instanties niet tegen optreden. Activisten kunnen in dat geval de rechter aan hun zijde vinden.
BBB en VVD werken aan initiatiefwet
De BBB-fractievoorzitter heeft aangekondigd samen met haar collega Thom van Campen van de VVD met een initiatiefwet te komen. Beiden willen dat stalbezettingen zonder mitsen en maren worden gezien als huisvredebreuk of inbraak, een misdrijf waarop strengere straffen moeten komen te staan. Dit baseren ze mede op de aanwezigheid van boeren en hun gezin op een bedrijf.
”Stalbezettingen zijn een directe inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van boeren en hun gezinnen. Ze wonen en werken op hetzelfde erf, en het gevoel van veiligheid wordt compleet weggevaagd als activisten daar zomaar kunnen binnendringen zonder serieuze consequenties’, zegt Caroline van der Plas op nieuweoogst.nl.
Of BBB en VVD het fenomeen van vreedzame stalbezettingen juridisch kunnen uitbannen, is nog maar de vraag. Daarvoor weegt het recht op demonstratie zwaar, zeker als burgers een beroep kunnen doen op het algemeen belang. Het argument dat de persoonlijke levenssfeer van boeren en hun gezinnen in het geding is, snijdt in nogal wat situaties geen hout. Veel varkens- en ook pluimveestallen zijn tegenwoordig onderdeel van een groter bedrijf en verspreid in het buitengebied neergezet. De eigenaar woont elders. Zo heeft ook de eigenaar van de bezette varkensstal in Boxtel Jeroen van Sleuwen drie locaties waar zijn firma tienduizenden varkens houdt. Het was een medewerker van Van Sleuwen die op het moment van de bezetting in de varkensstal aanwezig was. Van Sleuwen zelf woont daar niet.
Ag-gag wetgeving
Nederland kent tot dusver geen zogeheten ag-gag-wetten (”to gag” betekent muilkorven, ”ag” staat voor agriculture). Deze wetten ontstonden in de jaren negentig van de vorige eeuw onder meer in de staten Kansas, Montana en North Dakota, als reactie op activiteiten van het uit Engeland afkomstige Dierenbevrijdingsfront in de VS. Ook in Canada en Australië is geprobeerd om met aangescherpte wetten het dierenactivisme in te perken door het openbaar maken van misstanden in de vee-industrie strafbaar te stellen. Wat daaruit te leren valt: het spanningsveld tussen het recht op demonstratie/vrijheid van meningsuiting en het recht op privacy staat garant voor langslepende juridische procedures.
*) Het proportionaliteitsbeginsel houdt in dat de inbreuk op de privacy van een persoon proportioneel moet zijn ten opzichte van het doel dat met een actie wordt beoogd. Het subsidiariteitsbeginsel houdt in dat er bij een actie gebruik moet worden gemaakt van het minst ingrijpende middel om dat doel te bereiken.
De autoriteiten in de VS slagen er vooralsnog niet in de uitbraak van hoogpathogene vogelgriep H5N1 bij koeien onder controle te krijgen. Het totaal aantal besmette melkveebedrijven is sinds maart 2024 en vooral in de laatste maanden van dit jaar schrikbarend gestegen naar 927 (stand 15/01/2025), in 16 staten. In de staat California doet zich sinds augustus 2024 een enorme piek voor met 710 besmette bedrijven. Dat is bijna driekwart van alle melkveehouderijen in deze staat. De gouverneur van California heeft er de noodtoestand afgekondigd.
Begin december 2024 kwam daar nog een vervelende boodschap bij: in het tijdschrift Science melden onderzoekers dat het vogelgriepvirus dat huishoudt onder koeien, is gemuteerd. Het hecht zich daardoor beter aan cellen die bij mensen voorkomen in de bovenste luchtwegen. Bij een ernstig zieke patiënt in Louisiana die het virus heeft opgelopen door contact met besmet pluimvee, blijkt zich een mutatie te hebben voorgedaan, hoogstwaarschijnlijk direct na infectie met het H5N1 clade 2.3.4.4b type D1.1. Het Centers for Disease Control CDC bracht op 26 december 2024 het nieuws naar buiten.
Na acht maanden een omvangrijk testprogramma
Maandenlang heeft het virus zijn gang kunnen gaan. Pas begin december 2024 – acht maanden na de eerste uitbraken – komt het Amerikaanse landbouwministerie met een landelijk testprogramma voor nader onderzoek naar rauwe (ongepasteuriseerde) melkmonsters. Veehouders moeten daaraan meewerken. Het landbouwministerie begint met het landelijk testen van melksilo’s bij zuivelverwerkingsfaciliteiten. Zo kan worden nagegaan waar het virus aanwezig is. Het programma heeft niet alleen als doel om meer te weten te komen over de aanwezigheid van virus en te adviseren over preventieve maatregelen, maar ook om staten waar geen virus meer wordt aangetroffen H5N1-vrij te kunnen verklaren.
Meerdere diersoorten
Het virus heeft zich inmiddels verspreid onder meerdere diersoorten. Het gaat van koe naar koe, naar kat, naar kip, naar mens, naar varken, naar wilde vogels. Eind oktober is voor het eerst H5N1 aangetroffen bij een varken in Oregon. Het varken bevond zich op een hobbyboerderij, waar pluimvee besmet was geraakt met H5N1.
Besmettingen doen zich voor bij mensen die werken met koeien en assisteren bij het doden van pluimvee. Hun aantal neemt toe. Officiële bronnen spreken eind december over 65 menselijke besmettingen met H5N1 in 10 staten. Daaronder ook besmettingen bij mensen die niet direct konden worden herleid tot contact met besmette dieren. Zo is in november in Canada, British Columbia, een tiener opgenomen in het ziekenhuis. Hij/zij is besmet met H5N1, clade 2.3.4.4b, genotype D.1.1. Het genotype komt overeen met het virus dat circuleert in wilde vogels. Begin januari 2025 overleed de eerste Amerikaanse patiënt (met onderliggend lijden) aan een infectie met vogelgriep.
”Bestrijding tot dusver mislukt”
De Amerikaanse viroloog Rick Bright zegt naar aanleiding van talrijke nieuwe besmettingen op melkveebedrijven in California in de Los Angeles Times dat de bestrijding van het virus tot dusver is mislukt. Circa 10-15% van de besmette koeien in deze staat hebben het niet overleefd. Dode dieren worden langs de kant van de weg gelegd. In die staat is ook op veel plaatsen H5N1-virus in het rioolwater aangetroffen.
Melkveehouders in de meeste staten waren, onder het motto ”Don’t test, don’t tell”, lange tijd terughoudend met het testen van vee, van zichzelf en van hun medewerkers. De situatie doet sterk denken aan wat we in Nederland hebben meegemaakt met de Q-koortsuitbraak in 2007. Toen lieten noodzakelijke maatregelen lang op zich wachten. Het belang van de volksgezondheid was ondergeschikt aan het belang van de veehouderij. Nog altijd tellen in ons land economische belangen zwaarder, zoals blijkt uit de moeizame totstandkoming van een vaccinatiecampagne tegen vogelgriep bij pluimvee.
Roep om vaccinatie
In de VS daarentegen begint de nood nu wel erg hoog te worden. Het virus blijkt bij besmette koeien inmiddels te leiden tot 10-15% sterfte. Persbureau Reuters meldt op 27 september 2024: ”De grootste eier-, kalkoen- en zuivelorganisaties van het land stelden in een brief van augustus aan minister van Landbouw Tom Vilsack dat de economische tol van de uitbraak het gebruik van een vaccin rechtvaardigt. En federale wetgevers zeggen dat het USDA het onderzoek naar vaccins moet versnellen en nieuwe methoden moet ontwikkelen om boeren te helpen uitbraken te voorkomen.”
Gesleep met vee
De uitbraak van vogelgriep bij koeien in de VS confronteert het publiek aan de andere kant van de oceaan met de kwetsbaarheid van de melkvee-industrie. Berichten in de media laten zien hoe risicovol de concentratie van grote aantallen dieren en het gesleep met vee kan zijn voor de volksgezondheid. Het virus komt via de melk angstwekkend dicht bij de mens. Wetenschappers houden rekening met een dusdanige mutatie dat het niet alleen van koe op mens, maar ook van mens op mens kan overgaan. “Ik denk dat er echt geen manier is om het in te schatten en dat het alle kanten op kan”, zegt Caitlin Rivers, epidemioloog bij het Johns Hopkins Center for Health Security op 5 december 2024 in Science. Een nieuwe variant die is opgedoken bij vogels, baart grote zorgen.
Melk en vlees
In de rauwe melk van besmette koeien zijn enorme hoeveelheden virus aangetroffen. Ook in één op de vijf monsters van melk in de supermarkt in 38 staten zaten virusdeeltjes. Als je besmette melk uit de supermarkt drinkt, word je niet ziek omdat deze gepasteuriseerd is. Maar rauwe melk van besmette koeien blijkt wel te zijn geleverd aan supermarkten in de staat California. De melk is teruggeroepen. Onbekend is hoeveel mensen en andere zoogdieren van de melk hebben gedronken.
Het virus is aangetroffen bij katten, die er ernstig ziek van zijn geworden/aan dood zijn gegaan. Vermoedelijk hadden zij gedronken van rauwe melk. Het rundvlees lijkt vooralsnog veilig. De consument heeft wel adviezen gekregen over de bereiding van vlees. Zo moeten hamburgers tot minimaal 74 graden Celsius worden verhit. . >> Lees meer Koeienvirus H5N1 aangetroffen bij pluimvee Berichten en artikelen op dit blog worden indien nodig geregeld bijgewerkt
De ”belofte aan dieren” is gelijktijdig gelanceerd met de Verklaring over de waardigheid van dieren. Iedereen kan zich scharen achter deze belofte door deze te onderschrijven. Klik op de banner.
Driehonderd wetenschappers en schrijvers uit meer dan 30 landen, onder wie de Nederlandse filosoof Eva Meijer, hebben een historische verklaring opgesteld over de waardigheid van dieren. De verklaring is op 10 december 2024 (Dag van de dierenrechten én Dag van de mensenrechten) online gegaan op de website animaldignity.info.
Het is het begin van een beweging die zich zal richten op een wereldwijde erkenning van dierwaardigheid. Via de website kunnen organisaties, bedrijven en individuen zich aansluiten bij deze beweging. Gelijktijdig met de verklaring is er een ”belofte aan dieren” op de website geplaatst die iedereen kan ondertekenen.
De verklaring begint aldus:
”Together, we declare that the dignity of animals originates in their agency and autonomy, and in individual and species-specific capacities including but not limited to their rich emotional lives, relational qualities, cultures, sentience, and creativity. We declare that to acknowledge and assert the dignity of animals is to refrain from actions that degrade them to the status of being regarded purely as objects or things. Further, we declare that to respect animal dignity is to promote social, political, and legal structures that support the flourishing of life. We herewith articulate the implications of acknowledging animal dignity for human nonhuman animal relationships and for their treatment in politics and the law.”
19 Artikelen
De verklaring is in 19 artikelen uitgewerkt. Het eerste artikel benadrukt dat alle dieren een waardig leven verdienen en een behandeling die uitgaat van de kenmerkende eigenschappen van hun soort, cultuur en sociale dynamiek en die rekening houdt met individuele verschillen. Artikel 2 gaat over de relatie tussen menselijke en niet-menselijke dieren. Artikel 3 en 4 verwijzen respectievelijk naar de intrinsieke waarde en de autonomie van een dier. In artikel 11 staat dat waardigheid samenhangt met de erkenning van dieren als subject met relevante belangen. De verklaring eindigt met een artikel over de implicatie van dierwaardigheid voor wetgeving en beleid.
In de verklaring komt het in Nederland veel gebruikte begrip dierenwelzijn niet voor. Wel is er aandacht voor de intrinsieke waarde van het dier, een begrip dat wij ook kennen uit de Wet dieren.
Kalfje in een box, geen contact mogelijk met soortgenoten. Volgens Europese regels mag het al lang niet meer. Toch gebeurt het en de NVWA gaat niet over tot handhaving. Nederland heeft de Europese wetgeving namelijk afgezwakt. De NRC legt uit hoe dat zit.
Melkveehouders halen kalfjes meestal direct na de geboorte bij de moeder weg en plaatsen de dieren in een eigen hok – vaak een iglo of een eenlingbox- afgeschermd van andere dieren. Europa schrijft al sinds 2008 voor dat een kalf visueel en lichamelijk contact met soortgenoten moet kunnen hebben.
Nederlandse vertaling
Was het een overijverige ambtenaar die in de fout ging of schreef ”de sector” mee aan de Nederlandse vertaling van de Europese richtlijn ter bescherming van kalveren? Hoe dan ook, in het Beluit houders van dieren artikel 2.33 over eenlingboxen staat sinds 2015: de wanden van een eenlingbox zijn ”zodanig uitgevoerd dat naast elkaar gehouden kalveren elkaar kunnen zien en aanraken.”
Het probleem zit ‘m in de woorden ”naast elkaar gehouden”. Die toevoeging is een Nederlands bedenksel. Ogenschijnlijk onschuldig en misschien zelfs wel goed bedoeld, maar in de praktijk zijn melkveehouders dankzij die formulering vrij om de kalveren niet naast elkaar te zetten en dan toch in een isoleercel te plaatsen. Zo handelen ze correct volgens de letterlijke interpretatie van de wet en kan de NVWA ze niks maken. Of ze daarmee ook in de geest van de wet handelen?
Wetenschappelijk onderbouwd
Leonie Vestering, oud-kamerlid van de Partij voor de Dieren en tegenwoordig werkzaam voor Wakker Dier, heeft de zaak aangekaart. Zij vindt dat landbouwminister Wiersma de NVWA moet aansporen om tot handhaving over te gaan. De noodzaak van handhaving is inmiddels voldoende wetenschappelijk onderbouwd.
In het artikel in de NRC komt Bas Rodenburg, hoogleraar dierenwelzijn aan de Universiteit Utrecht, aan het woord. De Europese eis dat „individueel gehuisveste kalveren elkaar aan moeten kunnen raken, impliceert dat de kalveren naast elkaar gehuisvest moeten zijn (anders is dit sowieso niet mogelijk)”, redeneert hij.
Mocht Wiersma niet in actie komen, dan ligt een gang naar de rechter voor de hand.
Beetje rondkijken op een manege, een praatje maken met een dierenarts en de eigenaar – dat blijkt allemaal niet genoeg om te kunnen beoordelen of alle paarden voldoende beweging en mogelijkheden tot sociaal contact krijgen. Zo heeft de rechter van het College van Beroep voor het bedrijfsleven op 26 november 2024 geoordeeld.
De controlerende instantie NVWA moet gebruikmaken van wetenschappelijke inzichten en adviezen van experts, aldus de uitspraak in een beroepsprocedure, aangespannen door Dier&Recht. Daarvoor heeft het CBb de NVWA twaalf weken de tijd gegeven.
Dier&Recht had in 2020 een verzoek om handhaving ingediend vanwege een vermoeden van dierenmishandeling bij een 5-sterren manege met circa 200 paarden. De dieren zouden veel te weinig vrije beweging krijgen. De NVWA inspecteerde de situatie ter plekke, sprak met de eigenaar, de praktiserend dierenarts en de FRNS (de Federatie van Nederlandse Ruitersportcentra) en wees het verzoek om handhaving af: ”Geen omissies op het gebied van dierenwelzijn, controle akkoord.”
Nader en zorgvuldig onderzoek nodig
Dier&Recht ging in beroep. Afgelopen zomer was de zitting bij het rechtscollege CBb. Centrale vraag: is er voldoende onderzoek gedaan naar de feiten? Het CBb vindt van niet. De minister (lees de NVWA) zal op grond van nader en zorgvuldig onderzoek moeten onderbouwen of, gelet op hun fysiologische en ethologische behoeften, de manege aan de paarden en pony’s voldoende beweging en gelegenheid voor sociaal contact biedt.
Volgens de rechter kan de minister aan deze eis voldoen door de algemeen aanvaarde resultaten van (empirisch) wetenschappelijk onderzoek als uitgangspunt te nemen. Aan de hand van de uit dit onderzoek verkregen kennis van de feiten moet de minister motiveren of er al dan niet sprake is van een (gedeeltelijke) overtreding van artikel 2.1, eerste lid (dierenmishandeling), en/of artikel 2.2, achtste lid (verbod op onthouden van verzorging) van de Wet dieren en/of artikel 1.6, eerste en tweede lid (bewegingsvrijheid, voldoende ruimte voor fysiologische en ethologische behoeften) van het Besluit houders van dieren.
Dier&Recht tevreden. ”Dankzij deze uitspraak kunnen paarden op maneges in heel Nederland rekenen op meer aandacht voor hun natuurlijke behoeften. Dit is een grote stap richting een toekomst met een beter leven voor paarden.”
Bij paarden in Mongolië zijn antilichamen tegen het H5N1-vogelgriepvirus aangetroffen. Het risico bestaat dat het virus zich gaat mengen met het paardengriepvirus H3N8, waarschuwt een team van wetenschappers in Emerging Infectious Diseases. Een definitieve versie van hun artikel verschijnt in januari 2025.
Ze onderzochten drie keer per jaar tien paarden op antilichamen. De paarden waren afkomstig uit kuddes in een regio met aanzienlijke wetlands en een grote populatie trekvogels en kuddes in een droog gebied. Het overgrote deel van de monsters was negatief, een klein aantal positief. Voldoende om te concluderen dat paarden vatbaar zijn voor infectie door het aviaire influenzavirus H5N1. Eigenlijk niet zo vreemd: paarden zijn natuurlijke gastheren van het equine influenza virus (EIV). Er bestaan twee subtypes van EIV, waaronder twee H3N8-stammen en één H7N7-stam. Aangenomen wordt dat alle EIV’s afkomstig zijn van aviaire influenza virussen.
De ecologische omstandigheden voor herschikking doen zich voor in Noord-Amerika; 30% van de wereldwijde paardenpopulatie bevindt zich daar, EIV is er endemisch, aviaire influenza A(H5N1) clade B3.13 verspreidt zich onder runderen en de contactpercentages tussen koeien en paarden zijn waarschijnlijk hoog in agrarische omgevingen, aldus de onderzoekers.
In Nederland worden paarden doorgaans gevaccineerd tegen Equine Influenza. Vaccinatie is echter niet verplicht. Hier is de laatste jaren vooral H3N8 actief. Op de website van paardenarts.nl wordt uitgelegd waarom vaccinatie belangrijk is.
Voor de derde keer in drie jaar tijd moeten de vergassingswagens komen voorrijden bij een vleeskuikenhouder aan de Heskamperweg in het Friese Blije. Daar is voor de tweede keer sinds september 2022 een besmetting met vogelgriep H5N1 vastgesteld. Begin 2022 moest het pluimvee in deze stallen ook worden gedood, vanwege een besmetting op het zeer nabij gelegen bedrijf van dezelfde eigenaar.
Langs de kant van de weg staat een bordje met de mededeling dat Albert Heijn trots is op deze pluimveehouder. De supermarktketen heeft hem het keurmerk ”Beter voor kip, natuur en boer” toegekend. Ook beschikt het bedrijf over het Beter Leven Keurmerk -1ster. Een verhoogd risico op besmetting met vogelgriep is nog niet in de beoordelingscriteria van deze keurmerken opgenomen.
Na alle vogelgriepellende zou je denken dat de pluimveehouder het op deze locatie voor gezien houdt. Zijn bedrijf met in totaal 280.000 vleeskuikens in zeven pluimveestallen, ligt vlak bij de vogelrijke kust langs de Waddenzee. In die regio zijn sinds het begin van de vogelgriepepidemie H5N1 in het najaar van 2021, vooral ten tijde van de vogeltrek zeer veel besmette dode wilde vogels aangetroffen.
Vogelgriepradar
Ook nu (tweede week december 2024) kleurt de vogelgriepradar in de noordelijke provincies donkerrood: voor een kip één van de slechtste plekken van heel Europa om te zijn. Niet voor niets adviseerde de expertgroep zoönosen onder leiding van Henk Bekedam al in 2021: ”Streef ernaar dat zich geen pluimveehouderijen bevinden in gebieden waar veel watervogels voorkomen. Verstrek in elk geval geen vergunningen voor nieuwe bedrijven en werk aan een reductie van de bestaande bedrijven.”
Met de BBB op het huidige ministerie van LVVN lijkt dit advies aan dovemansoren gericht. Er zijn althans geen aanwijzingen dat de BBB-bewindslieden hier werk van maken.
Koplopers uit de varkens-, koeien-, geiten- en pluimveehouderij die met hun dieren een zeer hoge standaard naleven, hebben sinds kort de beschikking over het platform Goedgehouden. Het is een initiatief van Caring Farmers en komt voort uit de zogeheten ”Vijfsterren varkensboeren”.
Om deel te kunnen nemen aan het platform moeten de houders voldoen aan een aantal eisen. De houderij moet zijn georganiseerd rond de behoeften van dieren. Voorbeeld hiervan is, wat varkens betreft: dat alle dieren permanent naar buiten kunnen, dat ze beschikken over een natuurlijke uitloop (bijvoorbeeld weide, bos of zandgrond) en dat deze ruim genoeg is.
De voorwaarden zijn ontwikkeld met behulp van dierenartsen, wetenschappers en dierenwelzijnsorganisaties, in samenhang met het koplopersplan Dierwaardige Veehouderij van Caring Farmers.
Er is op de website van Goedgehouden.nleen overzicht te vinden van 27 deelnemers, overwegend nog kleinschalige varkenshouders. Maar er zitten ook al enkele melkvee- en pluimveehouders tussen. Goedgehouden is geen keurmerk. ”Wij willen consumenten inzage geven in de keuzes die zij kunnen maken en hen stimuleren om meer te weten te komen over het leven van de dieren binnen de veehouderij”, aldus de initiatiefnemers van Goedgehouden.
Bonte verzameling
Op dit moment is het aantal boeren dat hun bedrijf kan aanpassen aan de behoeften van het dier nog relatief klein. Zo wordt slechts 1% van alle varkens in Nederland gehouden conform de criteria van Goedgehouden. De website laat zien wie zij zijn en wat er allemaal mogelijk is. Het belooft na verloop van tijd een bonte verzameling te worden van allerlei soorten dierhouders en ook telers van gewassen die dieren inzetten op hun bedrijf. Een mooie combinatie is al te vinden bij Natuurboerderij Boeren in het bos in Nijeberkoop. De consument kan er terecht voor groente, fruit, vlees, eieren, noten, en zaden.
De enige keer dat ik samen met fotograaf Jan Smit een paardensportevenement bezocht, was in 2006: CHIO in Rotterdam.
Paardensport op Olympisch niveau zal onethisch blijven, concludeert de Poolse wetenschapper Małgorzata Lubelska-Sazanów. Dat hoeft niet het einde te betekenen van de paardensport als zodanig. Mits er een ander soort competitie komt, waarbij de nadruk ligt op andere waarden.
In een uitgebreid artikel, geschreven voor het tijdschrift Journal of Animal Law, Ethics and One Health (LEOH), analyseert Lubelska hoe het komt dat de op hoog niveau bedreven paardensport telkens weer in opspraak raakt. Aanleiding was de mishandeling van een paard door topruiter Charlotte Dujardin. Ze werd gediskwalificeerd voor de Spelen van afgelopen zomer in Parijs.
Lubelska benadert wangedrag en misstanden langs de lijn van de psychologie en ethiek. Mishandeling komt volgens haar voort uit prikkels die gepaard gaan met het winnen van prijzen in combinatie met de menselijke natuur om paarden harder te pushen om extremen te bereiken.
Economie van de sport
Binnen de paardensport is een proces van normalisering opgetreden, gewoontes en ontkenning doen de rest. Wat ook een belangrijke rol speelt: ”Het feit dat paarden als luxegoederen worden beschouwd. Paardensport wordt gezien als nobel en prestigieus. Dat hangt samen met de economie van deze sport.” Er staat veel op het spel en geld gaat volgens Lubelska nooit goed samen met ethiek en empathie.
Lubelska pleit voor een ander soort competitie, waarbij het gaat om de natuurlijke band tussen mens en paard. Het is volgens haar mogelijk om op ethisch verantwoorde wijze te rijden. De samenwerking tussen mens en paard kan voor beiden gunstig zijn, schrijft ze. Maar aan de paardensport op de Olympische Spelen moet een einde komen. Dat is geen utopie. ”De revolutie in de paardensport is al begonnen en zal niet eindigen zonder grote veranderingen, waarvan het verwijderen van de paardensport van de Olympische Spelen er waarschijnlijk één zal zijn”.
Beheer cookie toestemming
Om de beste ervaringen te bieden, gebruiken wij technologieën zoals cookies om informatie over je apparaat op te slaan en/of te raadplegen. Door in te stemmen met deze technologieën kunnen wij gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site verwerken. Als je geen toestemming geeft of uw toestemming intrekt, kan dit een nadelige invloed hebben op bepaalde functies en mogelijkheden.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door je Internet Dienst Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een site of over verschillende sites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
