Er zijn steeds meer aanwijzingen dat zeer breed scala aan dieren – alle gewervelde dieren en veel ongewervelde dieren – beschikken over een vorm van bewustzijn. Het onderzoek is zo ver gevorderd dat wetenschappers de tijd rijp vonden voor een gezamenlijke verklaring: de The New York Declaration on Animal Consciousness.
De Verklaring van New York volgde op een conferentie in april over het vermogen van dieren om bewuste ervaringen mee te maken. Experts uit de hele wereld kwamen bijeen om de stand van wetenschap te bespreken. Ook de belangrijkste punten van overeenstemming en onenigheid passeerden de revue. De deelnemers vertegenwoordigden de neurowetenschappen, psychologie, evolutiebiologie, dierenwelzijn/diergeneeskunde, sociale wetenschappen en geesteswetenschappen.
Brede overeenstemming
Brede overeenstemming was er over het toekennen van bewuste ervaringen aan andere zoogdieren dan mensapen en aan vogels. Daarvoor bestaat ”sterke wetenschappelijke ondersteuning.” Volgens de Verklaring van New York hebben bovendien alle gewervelde dieren (inclusief reptielen, amfibieën en vissen) en veel ongewervelde dieren (waaronder op zijn minst koppotige weekdieren, tienpotige schaaldieren en insecten) een ”realistische mogelijkheid van een bewuste ervaring”.
De ondertekenaars van de Verklaring van New York spreken over een nieuw beeld van dierlijk bewustzijn. De gevolgen van dit inzicht zijn volgens hen verstrekkend. Bij alle beslissingen die deze dieren aangaan, moeten we aan de hand van de huidige stand van wetenschap nagaan wat die betekenen voor de bewuste ervaringen van het dier en welke risico’s die hebben voor het welzijn. De aard van bewustzijn wordt nog steeds fel betwist, maar in genoemde formuleringen konden de wetenschappers zich herkennen.
Tot dusver hebben meer dan 500 wetenschappers de Verklaring van New York ondertekend, onder wie Maarten Reesink en Paul Dekker van de Universiteit van Amsterdam, Bernice Bovenkerk van Wageningen Universiteit, Rebecca Nordquist van de Universiteit Utrecht en Martijn Egas van de Universiteit Groningen.
Verklaring van Cambridge (2012)
De Verklaring van New York is een vervolg op de Verklaring van Cambridge over bewustzijn uit 2012. Daarop kwam destijds veel kritiek, onder anderen van de Britse biologe en ethologe Marian Stamp Dawkins. Zij vindt dat er een duidelijk onderscheid moet worden gemaakt tussen wetenschap en politiek. Het wetenschappelijk onderzoek moet aan de hoogste standaarden voldoen en daarbij kunnen geen concessies worden gedaan, schrijft zijn in een artikel over het wetenschappelijk onderzoek naar het vermogen van dieren om gevoelens en bewustzijn te ervaren. Veel vragen zijn nog onbeantwoord. ”We moeten weerstand bieden aan de verleiding om morele zekerheid te verwarren met wetenschappelijke zekerheid”, aldus Dawkins. ”Beleid gebaseerd op wetenschappelijk bewijs is gewenst, maar op beleid gebaseerd bewijs is dat niet”. Haar naam ontbreekt op de lijst met ondertekenaars van de Verklaring van New York.
Lees meer over het belang van de Verklaring van New York in het artikel van de Britse filosoof Matthew Wray Perry: Why is the New York Declaration on Animal Consciousness morally important?