Het gebruik van opzethulpmiddelen, die hoofd en hals van het paard in een bepaalde houding dwingen, brengt de grootste welzijnsrisico’s met zich mee. De tongriem en staartbeugel staan op plek 2 en 3, van in totaal 26 toegepaste hulp- en trainingsmiddelen in de paardensport die zijn onderzocht op schadelijkheid. Het minste risico op aantasting van het welzijn doet zich voor bij het (correcte) gebruik van een zweep.
(Bericht is bijgewerkt op 28 januari 2025, zie onder)
Dit zijn de uitkomsten van een onderzoek van Aeres hogeschool in Dronten, in opdracht van voormalig landbouwminister Piet Adema. Daarmee gaf hij gehoor aan een door de Tweede Kamer aangenomen motie van Dion Graus (PVV), die in 2020 vroeg om een ”onderzoek naar alle dieronvriendelijke hulp- en trainingsmiddelen door ter zake deskundigen en deze uit te faseren”.
Alleen gebruik middelen bij training onderzocht
Het onderzoek is zo opgezet dat er geen harde conclusies uit kunnen worden getrokken. Het beperkt zich tot het gebruik van middelen bij de training van paarden. Er zijn interviews gehouden met elf trainers uit de disciplines dressuur, draf- en rensport, tuigpaarden en mennen. Zij konden aangeven welke hulp- en trainingsmiddelen volgens hen het meeste welzijnsrisico met zich meebrengen bij correct en niet-correct gebruik.
Aan experts*) met een achtergrond in diergezondheid, diergedrag en dierenwelzijn is vervolgens gevraagd een nadere risico-inschatting te maken. Zij hebben de hulp- en trainingsmiddelen waarover trainers de meeste zorgen hadden, tegen het licht gehouden.
Wel reden voor ernstige twijfel
Vanuit de paardentrainers is geen aanbeveling gekomen om met bepaalde hulp- en trainingsmiddelen te stoppen. De opinie van de experts geeft wel aanleiding om ernstig te twijfelen aan de opzethulpmiddelen, tongband en staartbeugel. De opzethulpmiddelen veroorzaken zelden beschadigingen in de bovenkaak, maar dergelijke middelen zijn mentaal en fysiek wel schadelijk doordat hoofd en hals met een speciaal bit en riempjes vastgezet worden. ”Dit geeft ook spanning in het hele lichaam”, aldus de experts.
Tongriem is ”mentaal begrenzend”
Het tongbandje, dat ervoor moet zorgen dat de tong onder het bit blijft, is een middel dat niet perse schade toebrengt. Wel belemmert het bandje het paard om de druk van het bit te verlichten. De experts sluiten beschadiging van het tongbeen niet uit. ”De verhoogde stress bij gebruik zorgt voor meer speekselaanmaak wat nu juist lastiger weg te slikken is voor het paard. Dit middel is mentaal begrenzend. Er zijn geen natuurlijke uitingen van de tong en waarschijnlijk ook mond mogelijk”.
Staartbeugel
De staartbeugel is vooral een middel voor de show, volgens de experts. De beugel beperkt het staartgebruik en het is niet zeker of deze pijn veroorzaakt. Wel staat vast dat een stuk wervelkolom wordt vastgezet in een onnatuurlijke houding. Dat beperkt een paard in het gebruik van de staart en het hele lichaam. Het paard kan niet meer communiceren met de staart. ”Het gebruik is daarom niet te verantwoorden”, aldus de experts. Er kunnen huidbeschadigingen optreden, ook kan het paard insecten niet wegjagen en beïnvloedt het ‘de mentale gesteldheid’ in negatieve zin.
Volgens staatssecretaris Rummenie van LVVN geven de onderzoeksresultaten geen aanleiding om op dit moment bepaalde hulp- en trainingsmiddelen te verbieden.
Motie voor verbod op dieronvriendelijke middelen aangenomen
Update 28 januari 2025
De Tweede Kamer neemt een motie aan die pleit voor een een verbod op alle dieronvriendelijke hulp- en trainingsmiddelen. De PVV stemt voor en helpt de motie van de PvdD aan een meerderheid. Verwacht wordt dat een volgende stap – een voorstel tot wijziging van de wet – even kansrijk is. De Tweede Kamer zal daartoe wel zelf het initiatief moeten nemen. De huidige bewindslieden op het ministerie van landbouw pakken problemen bij voorkeur aan in overleg met de sector. De Sectorraad Paarden is voor ”een realistisch en werkbaar beleid, gebaseerd op feiten en praktijkervaring, en niet op emotie”. LTO laat weten dat de hippische sector pleit voor een ”eerlijk debat” en noemt de inzet van de motie ”misleidend”.
Bitloos rijden nu ook in zwaardere klassen toegestaan
Bitloos rijden was al enige tijd toegestaan bij wedstrijden in de lichtere dressuurklassen, per 1 april mag het ook tot en met klasse ZZ/zwaar. De KNHS heeft daartoe het wedstrijdreglement voor dressuur gewijzigd. De wijziging gaat in per 1 april 2025. ”Hoewel er op de hogere niveaus niet ontzettend veel bitloos gereden wordt, willen we ruiters die dit wel graag willen de mogelijkheid bieden om hier gebruik van te maken”, aldus disciplinespecialist dressuur Cindy Heijligers.
*) Wie deze experts zijn, wordt in het onderzoeksrapport niet bekend gemaakt. Het onderzoek onder de experts is uitgevoerd volgens de zogeheten Delphi-methode. Daarin blijven de ondervraagden anoniem.