De uitbraak van vogelgriep in de VS bij talrijke diersoorten was van een ongekende omvang. De autoriteiten slaagden er lange tijd niet in het hoogpathogene virus H5N1 onder controle te krijgen. Eind februari 2025 stelde de regering Trump een miljard beschikbaar, vooral om de economische gevolgen van de crisis in de pluimvee-industrie te verzachten en te helpen het virus buiten de deur te houden.

Het virus heeft in 2024 in de VS een unieke sprong gemaakt naar melkvee. Het totaal aantal besmette melkveebedrijven is sinds maart 2024 gestegen naar 1081 (stand 20/10/2025), in 17 staten. In de staat California heeft zich sinds augustus 2024 een enorme piek voorgedaan met 771 besmette bedrijven. Medio 2025 lijkt het ergste voorbij. Er komen berichten over een stijgende melkproductie. Het aantal koeien neemt na een gestage daling weer toe en ook de melkgift per koe. Maar de officiële besmettingscijfers worden – sinds Trump aan de macht is – niet vertrouwd. Federale ambtenaren hebben sindsdien geen enkele briefing gehouden over de uitbraak van vogelgriep, meldt de NYT.

Aan een catastrofe ontsnapt?

Hoewel het gevaar nog niet is geweken (in het najaar van 2025 zijn er tientallen uitbraken bij pluimvee), heeft het er alle schijn van dat de bevolking van de VS aan een catastrofe is ontsnapt. In het tijdschrift Science meldden onderzoekers in december 2024 dat het vogelgriepvirus dat huishoudt onder koeien, is gemuteerd. Het hecht zich daardoor beter aan cellen die bij mensen voorkomen in de bovenste luchtwegen. Na een jaar vol uitbraken stellen wetenschappers vast: aanhoudende verspreiding van H5N1 HPAI binnen melkvee verhoogt het risico op infectie en de daaropvolgende verspreiding van het virus naar mensen en andere gastheerpopulaties. (Science, 25 april 2025)

Bij een ernstig zieke patiënt in Louisiana die het virus had opgelopen door contact met besmet pluimvee, bleek zich een mutatie te hebben voorgedaan, hoogstwaarschijnlijk direct na infectie met het H5N1 clade 2.3.4.4b type D1.1. Dit type circuleerde ook onder melkvee in Nevada.

Na acht maanden een omvangrijk testprogramma

Maandenlang heeft het virus zijn gang kunnen gaan. Pas begin december 2024 – acht maanden na de eerste uitbraken – komt het Amerikaanse landbouwministerie met een landelijk testprogramma voor nader onderzoek naar rauwe (ongepasteuriseerde) melkmonsters. Veehouders moeten daaraan meewerken.

Het programma heeft niet alleen als doel om meer te weten te komen over de aanwezigheid van virus en te adviseren over preventieve maatregelen, maar ook om staten waar geen virus meer wordt aangetroffen H5N1-vrij te kunnen verklaren. Dat zal niet eenvoudig zijn. Er zijn verschillende virusstammen aangetroffen, waaronder het hierboven genoemde H5N1 type D1.1. Ook is er in de staat Arizona in de melk een nieuwe introductie van H5N1-virus aangetroffen, rechtstreeks afkomstig van wilde vogels.

Meerdere diersoorten

Het virus heeft zich inmiddels verspreid onder meerdere diersoorten. Het gaat al sinds 2022 rond onder pluimvee (kostte tot februari 2025 aan 149 miljoen dieren het leven) en dat zorgt voor, wat virologen noemen, een hoge virusdruk. Het virus verspreidt zich sinds 2024 van koe naar koe, naar kat, naar kip, naar mens, naar varken, naar wilde vogels.

Eind oktober 2024 is voor het eerst H5N1 aangetroffen bij een varken in Oregon. Het varken bevond zich op een hobbyboerderij, waar pluimvee besmet was geraakt met H5N1. In januari 2025 komen er berichten dat er zich op een commerciële eendenboerderij in California een mix heeft voorgedaan van H5N1 en H5N9. In maart 2025 komen de eerste berichten over een besmetting met H7N9 bij een pluimveebedrijf in Mississippi.

Besmettingen doen zich voor bij mensen die werken met koeien en assisteren bij het doden van pluimvee. Hun aantal neemt toe. Het Amerikaanse CDC spreekt inmiddels van een matig tot hoog risico. Ook doen zich besmettingen voor bij mensen die niet direct konden worden herleid tot contact met besmette dieren. Begin januari 2025 overleed de eerste Amerikaanse patiënt (met onderliggend lijden) aan een infectie met vogelgriep.

Het virus is aangetroffen bij katten, die er ernstig ziek van zijn geworden/aan dood zijn gegaan. Vermoedelijk hadden zij gedronken van rauwe melk of gegeten van besmet vlees. Begin maart 2025 is er een partij kattenvoer teruggeroepen omdat het besmet was met vogelgriep. Het rundvlees lijkt vooralsnog veilig. De consument heeft wel adviezen gekregen over de bereiding ervan. Zo moeten hamburgers tot minimaal 74 graden Celsius worden verhit.

”Bestrijding tot dusver mislukt”

De Amerikaanse viroloog Rick Bright zei in oktober 2024 naar aanleiding van talrijke besmettingen op melkveebedrijven in California in de Los Angeles Times dat de bestrijding van het virus tot dan toe was mislukt. Circa 10-15% van de besmette koeien in deze staat hebben de virusgolf niet overleefd. Dode dieren werden langs de kant van de weg gelegd. In die staat is ook op veel plaatsen H5N1-virus in het rioolwater aangetroffen.

Melkveehouders in de meeste staten waren, onder het motto ”Don’t test, don’t tell”, lange tijd terughoudend met het testen van vee, van zichzelf en van hun medewerkers. De situatie doet sterk denken aan wat we in Nederland hebben meegemaakt met de Q-koortsuitbraak in 2007. Toen lieten noodzakelijke maatregelen lang op zich wachten. Het belang van de volksgezondheid was ondergeschikt aan het belang van de veehouderij. Nog altijd tellen in ons land economische belangen zwaarder, zoals blijkt uit de moeizame totstandkoming van een vaccinatiecampagne tegen vogelgriep bij pluimvee.

Roep om vaccinatie

In de VS daarentegen begint de nood nu wel erg hoog te worden. Het virus blijkt bij besmette koeien inmiddels te leiden tot 10-15% sterfte. Al in september 2024 pleiten de grootste eier-, kalkoen- en zuivelorganisaties voor vaccinatie. Sinds 2022 zijn in de Verenigde Staten zo’n 175 miljoen kippen, kalkoenen en andere vogels gedood.

In februari 2025 komen de eerste berichten uit de VS dat vaccinatie van pluimvee onder voorwaarden is toegestaan. Vaccinproducent Zoetis heeft een licentie gekregen. Tegelijkertijd zijn er signalen dat de pluimveehouders vaccinatie tegenhouden vanwege handelsbelangen. Volgens Newsweek heerst er angst ​​dat vaccinatie de exportmarkt voor pluimvee, goed voor bijna 6 miljard dollar, zou kunnen verwoesten. Maar de berichten over een vaccinatieplan houden aan.
De ontwikkeling van een mRNA-vaccin ter bescherming van mensen ligt vrijwel stil, sinds antivaxer minister Robert Kennedy besloot erop de bezuinigen.

Gesleep met vee

De uitbraak van vogelgriep in de VS confronteert het publiek aan de andere kant van de oceaan met de kwetsbaarheid van de melkvee-industrie. Berichten in de media laten zien hoe risicovol de concentratie van grote aantallen dieren en het gesleep met vee kan zijn voor de volksgezondheid. Het virus komt via de melk angstwekkend dicht bij de mens. Wetenschappers houden rekening met meerdere mutaties. “Ik denk dat het alle kanten op kan”, zegt Caitlin Rivers, epidemioloog bij het Johns Hopkins Center for Health Security op 5 december 2024 in Science. Een nieuwe variant die is opgedoken bij vogels, baart grote zorgen.

Tot de consument dringt door dat er iets aan de hand is in hun voedselsysteem

In de rauwe melk van besmette koeien zijn enorme hoeveelheden virus aangetroffen. Ook in één op de vijf monsters van melk in de supermarkt in 38 staten zaten virusdeeltjes. Als je besmette melk uit de supermarkt drinkt, word je niet ziek omdat deze gepasteuriseerd is. Maar rauwe melk van besmette koeien blijkt wel te zijn geleverd aan supermarkten in de staat California. De melk is teruggeroepen. Onbekend is hoeveel mensen en andere zoogdieren van de melk hebben gedronken. Schaarste aan eieren leidt tot flinke prijsstijgingen met wel 37%. Zo dringt steeds meer tot de consument door dat er wel iets aan de hand is in hun voedselsysteem.
.
>> Lees meer Koeienvirus H5N1 aangetroffen bij pluimvee
Berichten en artikelen op dit blog worden indien nodig geregeld bijgewerkt