Weidegang is een wezenskenmerk van een dierwaardige rundvee- en melkveehouderij. Veel gedragsbehoeften van runderen komen het beste buiten in de wei tot hun recht. Dat is geen verzinsel van de mens. Koeien zijn zeer gemotiveerd om naar buiten te gaan, zo blijkt uit onderzoek. Maar het gaat niet goed met de weidegang. Althans in de gangbare melkveehouderij.
Ondanks afspraken in 2012 (convenant weidegang) met als doel om in 2030 op minimaal 81,2% van de melkveebedrijven een vorm van weidegang toe te passen, stagneert de vooruitgang. Na tien jaar van toename – mede dankzij de invoering van weidepremies – is er in de gangbare melkveehouderij al een daling te zien. De tijd dat de koeien buiten zijn neemt af. En niet zo’n klein beetje ook. In 2013 was het gemiddelde aantal weide-uren op jaarbasis 1.725 uren. In 2022 was dat gedaald met 22,4% naar 1.338 uren. (Deelrapportage behoud weidegang WUR).
Schaalvergroting
Er worden tal van oorzaken voor deze daling aangevoerd, zoals weersomstandigheden en controle over de voerinname. Maar bij analyses ontbreekt vaak de hoofdoorzaak: een toenemende schaalvergroting in combinatie met een efficiënte bedrijfsvoering en het onder controle houden van emissies. WUR wijst in de deelrapportage onder meer op premies voor verlaging van broeikasgassen. Die kunnen een negatief effect hebben op weidegang. Het wordt om die reden financieel aantrekkelijk gemaakt om de koeien binnen te houden.
Ook het Planbureau voor de Leefomgeving heeft oog voor deze ontwikkeling. “Het landschap zal leger worden doordat dieren eigenlijk jaarrond vooral in stallen zullen moeten staan om de staltechniek maximaal te benutten. Koeien in de wei zijn een beeld uit het verleden geworden”, voorspelt dit instituut bij voortzetting van een intensief-technologisch scenario.
Lang niet alle bedrijven beschikken over voldoende hectares aangrenzend aan de stal, waarop meer dan 100 koeien kunnen worden geweid. Dat leidt vooralsnog tot enorme concentraties aan vee op kleine percelen van bedrijven die toch nog graag wat weidepremie incasseren. Duidelijk waarneembaar in het buitengebied voor wie het wil zien.
Kennelijk accepteert de Stichting Weidegang schending van de voorwaarde dat de veebezetting niet hoger mag zijn dan 3 tot 5 melkgevende koeien per hectare huiskavel. Inspecties in 2024 hebben in bijna honderd procent van de gevallen geleid tot een positieve beoordeling. Mogelijk klopt het op papier allemaal wel, maar staan de koeien in de praktijk op een kluitje bij elkaar.
De partijen die betrokken zijn bij het realiseren van een dierwaardige melkveehouderij hebben verschillende doelen, zo blijkt uit de Routekaart naar een dierwaardiger en toekomstbestendige melkveehouderij. Alleen de Dierenbescherming is duidelijk voorstander van een melkveehouderij die ”op termijn” alle koeien, ook de kalveren, naar buiten laat gaan. Wat betreft ZuivelNL is het aan de veehouder om te beslissen hoe deze het beste invulling kan geven aan weidegang en dat de keuze van het dier hierin meegenomen kan worden (bijvoorbeeld via vrij koeverkeer).
De Volkskrant besteedde op 17 oktober 2025 in een uitgebreid artikel aandacht aan de gevolgen van stikstofmaatregelen voor het welzijn van dieren. Daarin komt Hans Hogeveen, hoogleraar animal health management aan de Wageningen Universiteit, aan het woord. Hij noemt het risico dat melkveehouders koeien vaker binnen houden, zodat maatregelen beter te controleren zijn. ”Voor de stikstofcijfers werkt dat, voor de dieren niet. Koeien hebben beweging, frisse lucht en weidegang nodig”, zegt Hogeveen. ‘Voor mij staat het als een paal boven water dat koeien graag buiten zijn. Daarom moeten we voorkomen dat stikstofmaatregelen leiden tot nog meer binnenhouden van vee.”
Innovatie: beheer van kudde via app
Tegenover alle sombere berichten over weidegang, staat positief nieuws: er bestaat een app waarmee boeren hun vee de wei in kunnen sturen, precies naar de plek waar ze mogen zijn. In de wei kan een virtuele zone worden gemaakt. Afrasteringen zijn niet meer nodig. ”Moeiteloos weiden met één druk op de knop”, zo promoot het bedrijf Collie deze innovatie. De koeien dragen een halsband, die signalen (pieptonen en vibraties en in het uiterste geval een ”korte impuls”) doorgeeft.